Algemene informatie over hoogsensitiviteit

Er bestaan verschillende omschrijvingen van hoogsensitiviteit. Eén daarvan is dat een hoogsensitief persoon (hsp-er) subtiele signalen opvangt die anderen missen, waardoor ze als vanzelf snel op een prikkelingsniveau belanden waarop ze zich niet langer op hun gemak voelen ¹. Wat matig prikkelend is voor de meeste mensen is zeer prikkelend voor hsp-ers. Hieronder geef ik allereerst enkele kenmerken die de meeste hsp-ers vertonen, ga in op de wijze waarop gereageerd wordt bij overprikkeling en sta stil bij het gegeven dat hoogsensitiviteit geen (mode)ziekte is. Vervolgens ga ik in op wat coaching voor zowel hoogsensitieve kinderen als volwassenen kan betekenen.

Kenmerken van een hoogsensitief persoon

Een hsp-er is doorgaans zowel lichamelijk als geestelijk veel gevoeliger voor prikkels dan andere mensen. Ik geef hieronder enkele voorbeelden waaruit dit blijkt. Echter, geen mens is gelijk, ook: geen hsp-er is gelijk. Het zijn derhalve voorbeelden van veel voorkomende kenmerken, maar je hoeft ze helemaal niet alle (in gelijke mate) te ervaren. In een coachtraject is een belangrijke stap dat we nagaan of er sprake is van hoogsensitiviteit en zo ja, op welke wijze deze zich openbaart.

Enkele voorbeelden van kenmerken die de hoogsensitieve personen kunnen vertonen zijn:

• last hebben van wollen kleding of van merkjes in kleding;
• meer dan gemiddeld hebben van astmatische klachten;
• op vaste tijden ‘moeten’ eten anders ontstaat gevoel van onbehagen of zelfs hoofdpijn;
• opgejaagd voelen als in korte tijd veel moet worden gedaan;
• diep ontroerd worden door kunst of muziek;
• last hebben van harde geluiden;
• diepe emoties hebben die tot een depressie kunnen leiden;
• beschikken over een groot rechtvaardigheidsgevoel: het je zeer aantrekken als iets bij zichzelf of bij anderen als onrechtvaardig wordt beoordeeld;
• moeite met (grote) veranderingen.

Er zijn twee manieren waarop hsp-ers op te veel prikkels reageren. Een groot deel van de hsp-ers, ongeveer 70%, trekt zich terug, hetzij letterlijk (bijvoorbeeld in een rustige kamer of hoekje), hetzij figuurlijk (in zichzelf). Dat wordt introvert genoemd. Daarnaast is er een klein deel van de hsp-ers die juist meer extravert gedrag gaat vertonen als reactie op teveel prikkels. Omdat beide vormen van reactie mogelijk zijn, spreken we daarom tegenwoordig over hoogsensitieve personen, waar in vroegere studies vrijwel alleen over introverte personen wordt geschreven. De eerste die de term hoogsensitieve personen (hsp-ers) gebruikte, was de Amerikaanse hoogleraar, onderzoekspsycholoog en psychotherapeut en bovendien hsp-er Elaine N. Aron. Zij schreef onder meer de boeken ‘Hoogsensitieve personen, hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt’ en ‘Het hoogsensitieve kind. Help je kinderen op te groeien in een wereld die hen overweldigt’.

Hoogsensitiviteit is géén (mode)ziekte en hsp-ers beschikken  over talloze kwaliteiten
Belangrijk is te weten dat hoogsensitiviteit geen (mode)ziekte is. In de dierenwereld is, net als bij de mensheid, ongeveer 20% hoogsensitief. En dat heeft een functie. In de dierenwereld zijn het de hoogsensitieve dieren die zodanig waakzaam zijn dat ze een kudde behoeden voor roofdieren omdat ze meer dan de andere alert zijn op hun omgeving. Bij de mensheid zijn het doorgaans degenen die het ‘geweten’ zijn in bijvoorbeeld een bedrijf. Het zijn de denkers, tegendraads vinden sommigen, die heel waardevol kunnen zijn in een organisatie of in groter verband, voor de samenleving.

Hoogsensitieve personen beschikken over talloze kwaliteiten. Zo zijn ze heel betrokken bij anderen met name omdat ze emoties van anderen aanvoelen. Ook zijn ze vaak artistiek en creatief. Meestal ervaren ze echter de ‘last’ van het hoogsensitief zijn. Een coachtraject kan helpen te realiseren dat u/jij als hsp-er weliswaar anders bent, maar juist ook heel waardevol in zowel privé als zakelijke relaties.

¹Zie voor nadere informatie Hoogsensitieve personen, hoe blijf je overeind als de wereld je overweldigt, blz 44 (1996, Nederlandse vertaling 2002) en Het hoogsensiteve kind, help je kinderen op te groeien in een wereld die hen overweldigt, blz 23 (2002, Nederlandse vertaling, 2004). Beide boeken zijn van Elaine N. Aron